Oogsten en oogst bewaren

Het is belangrijk om te weten wanneer je welke groenten best zal oogsten. Je hebt er immers hard voor gewerkt en oogsten is dan ook een welverdiende beloning!

Hoe zie ik dat een groente pluk klaar is?

bloemkool

Belangrijk hierbij is om te weten dat de rijpheid van een vrucht of gewas, niet vanzelfsprekend ook de juiste oogsttijd is. De meest courante soorten op een rijtje:

  • Sommige groenten moet jong geoogst worden. Ze zijn uiteraard dan niet rijp maar als je ze laat rijpen, hebben ze hun smaak en voedingswaarde verloren. We denken hierbij aan peultjes (als je deze laat rijpen, worden het erwtjes wat niet de bedoeling is van peulen), jonge courgettes zijn veel lekkerder dan grote en rijpe courgettes (hoe kleiner en jonger dus, hoe lekkerder van smaak), radijsjes zijn lekkerder jong geoogst maar ook komkommers en aubergines.
  • Bij sommige groenten worden de stengels of bladeren geoogst. Vanzelfsprekend mag je in die gevallen niet wachten tot de planten rijp zijn maar oogst je jong zodat ze zacht en smaakvol zijn. We denken hierbij aan basilicum, rucola, snijsla, pijpui, …
  • Kropsla is een slasoort die een krop maakt. Deze moet worden geoogst vooraleer de krop gaat opschieten. Na opschieten is de sla veel te hard geworden en niet meer eetbaar. Je kan er dan nog wel soep van maken.
  • Koolsoorten oogst je als de kolen vol en mooi gevormd zijn. Regelmatig controleren zeker bij bloemkool en broccoli want ze kunnen gemakkelijk opschieten en dan zijn ze niet meer lekker. Bij koolsoorten zoals bloemkool, witte kool en rode kool kan je enkel de hoofdkool oogsten en mag je de planten vervolgens uittrekken. Broccoli vormt hierop een uitzondering. Als de hoofdknop van broccoli geoogst is, laat je de planten best staan. Er komen nog veel zijknoppen aan de plant die je ook nog kan oogsten.
  • Tomaten, paprika’s en pompoenen worden geoogst als ze rijp zijn. Tomaten krijgen een rode of gele kleur. Paprika’s zijn allemaal eerst groen en kleuren vervolgens geel, oranje of rood naargelang de soort die je geplant hebt. Pompoenen zijn rijp als de schil verhard is en de aanhechting met de plant geel verkleurd is.
  • Bonen worden jong of rijp geoogst. Dit is afhankelijk of je ze als groene boon wilt eten of als witte boon. Als je groene bonen niet oogst, komt hierin zaad met name witte boontjes. Als je de witte bonen wilt eten, laat je ze eerst rijp worden. Op het moment dat de groene schil van de boon geel en droog is geworden, kan je ze oogsten. De meeste mensen eten echter de boontjes groen. Er zijn veel variëteiten op de markt, van heel fijne boontjes tot grovere soorten. De algemene regel is dat je groene bonen oogst vooraleer er witte boontjes in gevormd worden.
  • Uien en aardappelen zijn rijp als het loof vergeeld is. Het loof van uien valt al snel plat op de grond. Op dat moment gaan de uien dikken. Als het loof volledig is afgestorven, kunnen de uien geoogst worden. Uien moeten gedroogd worden in de wind vooraleer je ze kan stockeren.
  • Pepers kunnen in elk stadium gegeten worden maar zijn het lekkerst als ze hun volle kleur hebben en volledige grootte.
  • De meeste fruitsoorten oogst je ook al ze volrijp zijn. Druiven kunnen vrij lang aan de takken blijven hangen. Als je ze overrijp laat worden, kan je er sap van maken of gebruiken als basis voor andere drankjes.

Wanneer oogsten in de dag?

Oogsten doe je best in de ochtend als het nog niet warm is. De groenten zijn dan fris, vol vocht van de nacht en hebben een krispige textuur. In de loop van de dag gaan de meeste planten slap hangen van de zon.

Als je aardappelen wilt oogsten, doe je dit best als de grond niet te nat is. Anders blijft er veel aarde aan de aardappelen hangen. Kies dus het juiste moment! Aardappelen doe je in een bak en laat je enkele dagen drogen. Na enkele dagen kan je de overtollige aarde verwijderen van de aardappelen en vervolgens stockeren.

Welke groenten zijn gevoelig aan nachtvorst?

klimaatdoek tegen nachtvorst

De oogstperiode is niet alleen afhankelijk van de rijpheid van de vruchten maar ook van hun winterhardheid en of ze dus tijdens de winterperiode al dan niet in de moestuin kunnen blijven staan.

Sommige groenten worden zelfs beter na een eerste nachtvorst. Hierbij denken we aan koolsoorten waaronder boerenkool en spruiten, ze worden nadat ze nachtvorst hebben gehad zachter en zoeter van smaak. Maar ook pastinaak, rode biet en wortelen kunnen gerust in de winter in de grond blijven als het niet zwaar vriest.

Selder en knolselder kunnen een lichte nachtvorst verdragen maar ingeval het zwaarder vriest, moeten ze toch geoogst worden. Winterprei kan vanzelfsprekend ook in de moestuin blijven. De winterprei herneemt zijn groei in het vroege voorjaar en moet geoogst worden tegen eind maart, begin april om te vermijden dat hij doorschiet.

lampje

Doorschieten betekent dat er een harde kern in het midden van de preischacht komt waardoor deze niet meer kan gebruikt worden. Als je de prei laat doorschieten, ontstaat nadien de bloem die preizaad geeft voor het volgend seizoen.

Om groenten te beschermen tegen een lichte nachtvorst, zijn er allerlei mogelijkheden: dekens, jute zakken, karton, een pak stro en klimaatdoek zijn enkele mogelijkheden. Ik zelf gebruik stro en klimaatdoek en kan wortelen, rode bieten en pastinaak tot het voorjaar oogsten. Het is zeker de moeite om de groenten af te dekken want in het algemeen zijn onze winters zacht.

Zuiderse groenten zoals tomaten, komkommers, bonen, pompoenen, courgettes, paprika’s en aubergines zijn erg vorstgevoelig. Ze worden – ook in een kas – verwoest door de eerste nachtvorst. Groene tomaten die volgroeid zijn en al een lichte kleur vertonen, kan je nog oogsten voor de eerste nachtvorst. Als je ze in een bak legt, bedekt met krantenpapier gaan ze nog rood kleuren. De smaak is echter veel minder dan bij tomaten die je in de zomer oogst, gerijpt aan de planten.

Tips voor het bewaren van groenten

Het is uiteraard altijd het beste en het meest ecologisch als je de groenten vers gebruikt. Meestal hebben we teveel groenten op hetzelfde moment en willen we ze toch bewaren voor de wintermaanden.

geconserveerde groenten
  • Bepaalde groenten zoals spruiten, boerenkool, winterprei, veldsla en winterpostelein kunnen de hele winter in de moestuin blijven staan. Ook wortelen, rode biet, pastinaak kunnen mits afdekking in de moestuin een zachte winter overleven.
  • Sommige groenten bewaren goed in de diepvries dat wil zeggen dat ze hun smaak en textuur behouden om nadien in warme gerechten te gebruiken. Hierbij denken we aan tomaten voor saus te maken, selder en prei voor soep, paprika’s voor saus… bonen worden naar mijn smaak veel te plat in de diepvries, erwten daarentegen behouden hun volle smaak!
  • Sommige groenten kunnen we tijdens de winter in een ruimte stockeren. Ingeval van stockering is de temperatuur, luchtvochtigheid en ventilatie van belang.
  • We kunnen een onderscheid maken tussen volgende groepen: pompoenen willen warm en droog gestockeerd worden, uien willen koud en droog gestockeerd worden, bonen willen droge lucht, aardappelen en wortels willen een koude en vochtige omgeving. Aardappelen moeten bovendien donker gestockeerd worden. Aardappelen waar teveel licht aan komt, worden groen onder de schil. Dit maakt de vrucht giftig voor consumptie dus ten alle tijden vermijden! Wortels worden best in een bak met vochtige aarde bewaard in een koele ruimte.
  • Als je appels wilt stockeren doe je dit best in een andere ruimte dan de aardappelen en pompoenen. Appels geven namelijk ethyleen gas af wat de bewaartijd vermindert van de groenten die in de buurt staan.
  • Groenten en fruit kunnen ook bewaard worden door deze in te blikken. Een techniek die ons doet denken aan de keuken van onze grootouders maar deze tijd weer populair wordt. Denk bijvoorbeeld aan augurken, tomaten, paprika, olijven en vruchten zoals perziken, druiven en kersen. Een mogelijkheid is ook om van je lekkere tomaten passada te maken!
  • Groenten (bv tomaten, pepers, paprika,..) en fruit (appel, sinaasappel, …) kan gedroogd worden. Dit kan in de oven of in speciale droogmachines gebeuren. Gedroogde producten behouden beter de vitaminen en mineralen ten opzichte van invriezen of in flessen stockeren.

Lees de volledige biologische moestuinieren gids in pdf

Biologisch moestuin gids

Lees de volledige biologisch tuinieren gids

Inleiding biologische tuinieren

1) Voordelen Biologische tuinieren

2) Planning en ontwerp van de tuin

3) Ken je tuingrond

4) Maak van composteren een succesverhaal!

5) Zaden oogsten, drogen en zaaien

6) Het verschil tussen soorten meststoffen: Organische mest, kunstmest en plantaardige mest

7) Het probleem van pesticide gebruik

8) Seizoensgebonden verzorging

9) Vruchtwisseling, een must voor elke moestuin en kas

10) Oogsten en oogst bewaren