Wat is een teek?
Een teek lijkt op een klein, plat spinnetje. Het zijn geen insecten maar behoren tot de geleedpotigen zoals spinnen en mijten.
Teken zijn organismen die ziekteverwekkers of parasieten overdragen van de ene gastheer naar de andere. Na steekmuggen zijn teken de belangrijkste verspreiders van ziektes. De teken raken in eerste instantie besmet als ze zich in muizen en zangvogels vastbijten. Een besmette teek kan bij de volgende bloedmaaltijd zijn nieuwe gastheer besmetten.
Waar komen teken voor?
Teken komen in heel het land voor. Ze leven vooral in vochtige omgevingen zoals bossen, struiken, weilanden, parken en tuinen. Ze zitten graag in hoog gras, tussen dode bladeren of mos en lage begroeiing. Ze klimmen op de vegetatie en wachten totdat een gastheer langskomt waaraan ze zich kunnen hechten.
Teken hebben bloed nodig om van het ene ontwikkelingsstadium naar het andere te kunnen evolueren. Ze gaan dus zowel als larve, nimf en volwassen teek bloed zuigen. Dit doen ze op veel verschillende gastheren: honden, katten, kleine zoogdieren, herten, reeën, runderen, vogels, reptielen en mensen.
Wanneer worden teken actief?
Dankzij de zachte winters kunnen meer teken overleven en worden ze sneller actief. Teken worden actief van 7 °C. Van maart tot oktober is de kans op tekenbeten aanwezig. De piek situeert zich tussen april en eind september.
Hoe ziet een teek eruit?
Teken hebben geen duidelijke scheiding tussen kop en achterlijf. Ze hebben geen voelsprieten en de meeste teken hebben ook geen ogen. Bijna alle soorten hebben een bruin of zwartachtig lichaam. Zolang ze niet vol bloed zijn gezogen, is hun ovale lichaam plat.
Men onderscheidt twee families: de schildteken met een hard lijfje en de lederteken met een zacht lijfje.
Nimfen en volwassen teken hebben acht poten. De larven van teken hebben slechts zes poten en zijn niet groter dan een speldekop. De volwassen insecten zijn 2 à 3 mm in normale toestand.
De periode dat de larven, nimfen en volwassen teken zich vol bloed zuigen, zwellen ze op tot grijze of bruine bolletjes. Volwassen teken kunnen dan gemakkelijk 1 cm groot worden, hebben een ballonvormig uiterlijk en zijn grijs-blauw van kleur door het uitrekken van de huid. De poten van de teek blijven zichtbaar maar lijken veel kleiner in verhouding tot het opgezwollen lichaam.
Wat is het nut van een teek?
Teken zijn in de natuur voedsel voor andere dieren en als dusdanig een onderdeel van de voedselketen. Mieren en kevers jagen op teken. Sommige kikkers en padden eten teken en in warme regio’s helpen hagedissen een tekenpopulatie bedwingen.
Je hebt het waarschijnlijk al wel eens gezien, vogels die op de rug van vee zitten en uit hun vacht de teken pikken. Voor kraaien, spreeuwen en eksters zijn teken zelfs een delicatesse.
Daarnaast helpen teken om de natuur in balans te houden. Als ziekteverspreiders zorgen ze ervoor dat zwakke dieren in de natuur sterven. Klinkt niet zo leuk maar leven en dood zorgen samen wel voor het natuurlijk evenwicht.
SchapenteekTeek herkennen
In Nederland komen een 15tal tekensoorten voor.
De schapenteek (Ixodes ricinus) is de meest voorkomende teek en meteen ook de gevaarlijkste teek om de ziekte van Lyme over te dragen. Ongeveer 20 % van de schapenteken draagt de Borrelia-bacterie bij zich, wat leidt tot de ziekte van Lyme.
De gewone teek of schapenteek is als volwassen teek 3 mm groot. Op het moment dat ze vol bloed is gezogen, kan ze een lengte van 11 mm hebben en heeft zij een grijze kleur. Het volwassen mannetje zuigt geen bloed.
Volgezogen teken worden soms aanzien als witte teken. De witte teek bestaat ook maar komt alleen in Australië voor.
Behalve de schapenteek kan je in ons land nog drie tekensoorten tegenkomen:
- De vlekkenteek (Dermacentor reticulatus): roestbruin van kleur met vlekjes op het lijf. In normale toestand 3 à 4 mm groot, volgezogen tot 1.5 cm groot.
- De hondenteek (Rhipicephalus sanguineus): rood-bruin van kleur maar blauw-grijs als hij volgezogen is. 2 tot 3 mm in normale toestand en 0.8 cm als de teek volgezogen is.
- De reuzenteek (Hyalomma marginatum): donkerbruin lijf met gestreepte poten. 3 tot 6 mm groot in normale toestand, 1 tot 2 cm als hij volgezogen is.
Hoelang duurt het voordat een teek volgezogen is?
Een larve die zich heeft vastgezet in de huid van de gastheer blijft daar enkele dagen om bloed te zuigen. In die tijd neemt haar omvang toe. Na de bloedmaaltijd laat de larve zich terug op de grond vallen en zoekt ze een veilige plek om te vervellen naar het nimfstadium.
De tijd dat een nimf nodig heeft om zich vol te zuigen is gemiddeld 3 à 4 dagen. Het varieert lichtjes naargelang de soort teek, de grootte van de gastheer en de temperatuur en vochtigheid. Ook de nimf laat zich terug van de gastheer vallen en zoekt zich dan een plekje om te vervellen naar volwassen stadium.
Volwassen teken blijven 5 tot 7 dagen op de gastheer zitten om zich vol te zuigen. Ook dit varieert naargelang de tekensoort, het geslacht, de gastheer en temperatuur en vochtigheid. Als de teek volledig is volgezogen en nog steeds niet verwijderd, laat ze zichzelf los.
Teken vliegen niet en kunnen zich ook niet van grote hoogtes laten vallen. Er moet contact zijn met de struik, boom of grasspriet om over te lopen op de gastheer. Teken lopen ongeveer even snel als een lieveheersbeestje.
Teek verwijderen
Als je gebeten bent door een teek, is het belangrijk om de teek zo snel mogelijk te verwijderen. De kans op overdracht van de ziekte van Lyme en andere ziektes neemt toe naarmate de teek langer in je lichaam blijft vastzitten en zich voedt. Zo is de kans op besmetting met de ziekte van Lyme nihil als de teek binnen 24 u verwijderd wordt maar neemt de kans duidelijk toe na 24 of 48 u.
Teken steken een hypostoom, een harpoenachtige structuur met weerhaken, in de huid van de gastheer om zichzelf goed vast te zetten. Bovendien scheiden ze een stof af, een soort cement om zich nog beter te hechten. Dit maakt het verwijderen van teken lastig.
Een tekentang of andere tekenverwijderaar is een nuttig hulpmiddel. Bij dieren gebruikt men vaak een tekenpen waardoor de kans op plat drukken van de teek verkleint.
Teek bij mensen verwijderen
- Nooit op voorhand je huid ontsmetten met alcohol of afdekken met olie. Door alcohol raakt de teek in shock en kan hij gaan spugen. Door zijn maaginhoud te ledigen, kan hij juist ziektes overdragen.
- Knijp je huid samen zodat de teek iets omhoog komt maar knijp de teek niet plat.
- Neem de teek met de tang vast zo dicht mogelijk bij je huid.
- Trek de teek recht omhoog uit je huid. Door met de tekentang te draaien, kan de teek gaan spugen.
- Maak de teek dood als dat nog niet het geval is.
- Als de teek niet helemaal verwijderd is en bijvoorbeeld nog een stuk van de kop is blijven zitten, probeer dan met een pincet de rest van de kop eruit te krijgen.
- Ontsmet de tekenbeet nadien.
- Noteer de datum van de tekenbeet. Tot drie maanden na de beet kunnen nog klachten in het kader van de ziekte van Lyme optreden. Ziekteverschijnselen zijn een rode vlek of verkleuring rond de tekenbeet, koorts of spierpijn, dubbel zien of scheef zien, gewrichtsklachten…
Teek bij hond verwijderen
Een teek bij je hond verwijderen gebeurt op dezelfde manier als een teek bij de mens verwijderen. Spreid eerst de haren van de hond zodat je de teek goed kan zien. Pak de teek zo dicht mogelijk bij de huid vast en trek de teek recht uit de huid.
Als de teek verwijderd is, kan er een bultje op de hondenhuid zichtbaar blijven. Dit verdwijnt na enkele dagen. Is het bultje na een week nog zichtbaar, best de dierenarts consulteren.
Ook bij de hond bestaat de kans op besmetting met de Ziekte van Lyme. Let op symptomen zoals kreupelheid, lusteloosheid en vermindering van eetlust.
Teek bij kat verwijderen
Zie hierboven bij ‘teek bij hond verwijderen'
Voorzorgsmaatregelen tegen teken
In gebieden waar veel herten en reeën voorkomen, zijn meestal ook veel teken. Vossen, dassen en marters zorgen dan weer voor een vermindering van teken doordat ze het muizenbestand onder controle houden.
Ga je wandelen in bossen en natuurgebieden, doe gesloten schoenen aan en draag lichtgekleurde kleding die je lichaam volledig bedekken. Op lichte kleding zie je teken beter lopen.
Wandel zoveel mogelijk op paden en houd je hond aan de leiband in het bos. Stop je broekspijpen in je kousen ingeval je door hoog gras moet stappen.
Klop je klederen uit als je terug thuis komt van de wandeling en doe nadien altijd een tekencheck. Doe hetzelfde bij je hond.
Heb je veel teken in je tuin, controleer dan je huisdier en jezelf elke avond op tekenbeten.
Wil je in je tuin het aantal teken verminderen, gebruik dan aaltjes tegen teken of laat parelhoenders vrij rondlopen. Uit onderzoek van WUR blijkt dat zowel aaltjes als parelhoenders effectief zijn in het verminderen van teekpopulaties.
Teken bestrijden
Teken bij honden en katten bestrijden
Vele mensen nemen hun toevlucht tot traditionele tekenbanden met chemicaliën om teken en vlooien bij honden en katten te bestrijden.
Kijk echter eerst naar de chemische stoffen die erin verwerkt zitten. In veel tekenbanden zit namelijk het zeer giftige Fipronil.
Fibronil brengt niet alleen veel schade toe aan water, waterdieren en planten maar blijft ook zeer lang in het milieu achter. Als jouw hond in de weken na de behandeling in het water springt, sterven insectenlarven van libellen of eendagsvliegen in het water. Ook de planten langs de oever nemen het gif op waardoor hun nectar en stuifmeel schadelijk wordt voor bijen en vlinders. Of vogels gebruiken in het voorjaar de haren van je hond om een nest te bouwen terwijl ze giftig zijn.
Fibronil is bovendien niet gezond voor je huisdier zelf, ook al geef je het niet in pilvorm.
Er zijn natuurlijke alternatieven op de markt. Daarnaast kan je ook preventief probiotica geven aan je hond of kat. Probiotica zorgt dat hun darmflora in balans blijft en versterkt hun immuunsysteem. In de praktijk blijkt dat ze hierdoor ook minder last krijgen van teken. Misschien maak je wel zelf bokashi?
Honden zijn zot op dit gefermenteerd organisch afval en krijgen op die manier hun probiotica binnen.
Teken bestrijden in de tuin
In de tuin zitten teken in de strooisellaag onder struiken en lage begroeiing zoals gras. Ze hebben vochtige omgevingen nodig om te overleven. Teken drogen uit als ze meerdere dagen na mekaar blootgesteld worden aan hoge temperaturen en lage luchtvochtigheid.
In de tuin teken bestrijden is niet gemakkelijk omdat de teken verstopt zitten in de vegetatie. Parelhoenders en aaltjes blijken momenteel de beste keuze te zijn om een tekenpopulatie te verminderen. Er zijn geen middelen voorhanden in Europa om teken chemisch te bestrijden.
Teken bestrijden met aaltjes
Teken bestrijden met nematoden of aaltjes is een natuurlijke manier om teken te bestrijden. Uit onderzoek bleek dat de aaltjes Carpo-care hiervoor het meest geschikt zijn.
Aaltjes tegen teken worden eerst opgelost in water en vervolgens met spuitapparatuur ’s avonds bij schemer over het gras, de strooisellaag en lage begroeiïng gespoten. Alles wat je met aaltjes wilt behandelen moet je net voordien goed nat gespoten met water; dit kan met de tuinslang.
De aaltjes die op de teken terecht komen, dringen de teken binnen om ze vervolgens bacterieel te vergiftigen.
- Teken met aaltjes bestrijden kan je doen tussen april en oktober.
- De omgevingstemperatuur 's nachts moet minstens 14°C zijn.
- Voor de aaltjestoepassing het gras kort maaien.
Een behandeling met aaltjes laat de tekenpopulatie in je tuin dalen. Herhaal de behandeling regelmatig om jezelf, je huisgenoten en huisdieren blijvend bescherming te bieden.
Teken bestrijden in huis
Vooral via je kleding kan je teken mee binnen brengen in huis. Daarom is het goed om de kleding na een wandeling of na tuinwerkzaamheden eerst buiten goed uit te kloppen.
Teken kunnen in huis niet lang overleven en zullen er ook geen eitjes leggen. Daarvoor hebben ze vochtige omgevingen nodig.