Wat zijn cicaden?
Cicaden zijn insecten die behoren tot de orde van de halfvleugeligen (Hemiptera). Ze zijn meestal klein en niet zo bekend als luizen en wantsen.
Cicaden komen wereldwijd voor, in Nederland ongeveer 370 soorten. Ze zijn zo onopvallend omdat de meeste soorten millimeter klein zijn en we er gewoon over heen kijken. Als ze gestoord worden en zich voortbewegen op de bladeren, vallen ze het meeste op.
Veel soorten leven op grassen of kruidachige planten maar anderen leven op bomen. Als particulier kunnen we vooral op kruidenplanten last ondervinden. In de natuur zijn pinksterbloemen en koekoeksbloemen geliefd bij cicaden.
Hoe cicaden herkennen?
Cicaden zijn kleine, slanke insecten die meestal groen of bruin van kleur zijn maar ze kunnen ook felle kleuren hebben. Als het volwassen insect in rust is, liggen de vleugels als een dakje over elkaar.
Cicaden komen zowel aan de onderkant als aan de bovenkant van het blad voor. Als ze gestoord worden, springen ze op. Ze kunnen ook vliegen maar leggen geen grote afstanden af.
Waarschijnlijk heb je al ooit een schuimkopje in je planten zien zitten, het lijkt op een propje spuugsel. Dit zijn de nimfen van de schuimcicade Philaenus spumarius die zich omringen met het schuim. De nimfen van de schuimcicade noemt men spuugbeestjes. De schuimcicade is een algemeen voorkomende soort bij ons. Ze zijn kleiner dan 1 cm.
Andere bekende soorten zijn de bloedcicade (zwart met bloedrode vlekken), de doorncicade, de rododendroncicade en de groene cicade.
Veel voorkomend zijn dwergcicaden. De volwassen insecten zijn maar 2-3 mm lang en vaak groen gekleurd.
Levenswijze van cicaden
De mannetjes lokken de vrouwtjes met een zoemend geluid. De paring vindt plaats zoals bij vlinders, de insecten zijn met de achterlijven aan elkaar gehecht.
De eitjes worden afgelegd in het bladweefsel van stengels of bladeren. Het aantal verschilt naargelang de soort. Eitjes zijn met het blote oog niet te zien.
Bij de schuimcicade verblijft de nimf in het schuimnest. Dit schuim maken ze zelf aan en kunnen ze ook aanvullen als het vernietigd wordt. De nimf heeft dit schuim nodig om zich te beschermen tegen uitdroging en natuurlijke vijanden.
In het algemeen doorlopen cicaden 5 nimfenstadia.
Buiten kennen cicaden in ons klimaat twee of meer generaties per jaar. Droog en warm weer zorgt voor meer generaties per jaar. In kassen komt één generatie in 5 weken tot ontwikkeling en krijg je dus meer generaties dan buiten.
Wat doen cicaden?
De cicaden die we beschouwen als schadelijk, zuigen plantensappen aan de onderzijde van bladeren, net zoals bladluizen. De blaadjes krijgen daardoor een grijs-witte verkleuringen of bruine plekken. De blaadjes zien er niet uit maar de planten gaan er niet van dood. Zuigschade kan ook veroorzaakt worden aan bloemen en vruchten.
De in het plantensap aanwezige suikers worden terug uitgescheiden, net als bij bladluizen. Die suikers noemt men honingdauw, de mieren zijn er zot op. Daarom zie je - net als bij bladluizen- dat mieren de cicadennimfen gaan beschermen tegen hun natuurlijke vijanden. Sommige cicadensoorten zetten de suiker ook om in een wasachtige stof om hun lichaam te beschermen. Vooral bij nimfen kan je dit zien.
Bepaalde soorten cicaden kunnen virussen overbrengen, net als bepaalde bladluissoorten. Of ze kunnen via hun speeksel toxische stoffen in de plant injecteren waardoor de bladeren bobbelig worden of scheuten kromtrekken. Ook bloemen kunnen door cicaden misvormd worden.
Welke planten hebben last van cicaden?
Zowel in de groenteteelt als sierteelt komen cicaden voor. Als maar meer cicaden worden in kasteelt aangetroffen. Dit heeft o.a. te maken met het feit dat minder breed werkende insecticide gebruikt worden.
- Rozencicade Edwardsiana rosae is een lichtgroene cicade van 2 à 3 mm die op rozen en verwante planten uit de familie rosaceae voorkomt (aardbei, appel, braam). De rozencicade tref je ook op eik, pruim, populier, framboos, esdoorn, iep en kornoelje.
- Bramecicade Ribautiana tennerrima veroorzaakt schade in kleinfruit zoals braam en aardbei. De cicade is geelgroen van kleur met groene, overdwarse strepen en 3 mm groot.
- Rhododendroncicade Graphocephala fennahi: een groene cicade van 9 mm lang met rode lengtestrepen op de dekschilden. Een Noord-Amerikaanse soort die bij ons helemaal is ingeburgerd, één van de mooiste cicaden bij ons. De eitjes worden in de herfst afgelegd in de bloemknoppen en komen dan het jaar nadien in april uit. De volwassenen verschijnen in juli. Zowel de larven als de volwassen insecten zuigen het liefst aan de uiteinden van jonge twijgen. Op zich veroorzaakt deze cicade geen schade aan de rododendrons behalve dat ze door het zuigen de schimmelziekte Bud Blast disease kunnen verspreiden. Geïnfecteerde bloemknoppen verdrogen en sterven hierdoor af.
- Cicade Eupteryx atropunctata is een bleekgele cicade met zwarte vlekken. Ze komt op allerlei kruiden voor.
- In kasteelt van komt de cicade Empoasca decipiens Paoli het meeste voor. Ze komt uit Zuid-Europa en is niet kieskeurig. Veel groenten en bloemen in kas worden getroffen. Ze is bleekgroen van kleur
Natuurlijke vijanden van cicaden
Er zijn tal van natuurlijke vijanden die van nature voorkomen en cicaden lusten. Graafwespen zoeken de nimfen als voedsel voor hun larven; Roofwantsen zuigen de nimfen leeg. Spinnen jagen op cicaden maar ook grotere dieren zoals reptielen en vogels houden van cicaden.
Chrysopa larven en Orius roofwantsen zijn predatoren van cicaden. Maar noch chrysopa, noch Orius heeft een voorkeur voor deze insecten. Zowel de volwassen cicaden als de nimfen zijn erg beweeglijk waardoor ze zich moeilijk laten vangen. Bovendien liggen de eitjes goed beschermd in het plantenweefsel.
Wat kun je doen tegen cicaden?
In principe veroorzaken cicaden in onze tuinen niet veel overlast en hoef je ook niet in te grijpen.
Als cicaden op kruiden voorkomen, kan je best de kruiden terug snoeien. Zo kunnen ze weer nieuw blad ontwikkelen.
Hang nestkastjes van koolmees of pimpelmees in je tuin om vogels te lokken.
Bij overlast kan je zoveel mogelijk onkruid en wilde grassen verwijderen. Hierdoor vermindert de populatie cicaden in je directe omgeving.
Kunnen cicaden steken?
Cicaden zijn niet gevaarlijk en kunnen niet steken of bijten.